2021 yılında dünya ekonomisi şaşırtıcı bir süre içinde yükselişe geçerken, bankaların en kötü senaryolardan kaçınabildiğine tanık olunmuştur. Bu toparlanmada bankalar ve bankacılar büyük rol oynamıştır. Bankalar sadece devlet yardımı sağlamada ve sürekli günlük operasyonları aracılığıyla finansal istikrarı sağlamada etkili olmakla kalmamış, aynı zamanda bilançolarını borç vermeye de açmışlardır. Küresel ölçekte krediler geçen yıl yüzde 11 oranında artmıştır. Unutmamak gerekir ki bankalar bunu, çoğu şubenin kapalı olduğu bir zamanda başarmıştır.1

Türkiye bankacılık sektörüne bakıldığında, BDDK’nın Aralık 2021 verilerine göre2 toplam kredi büyüklüğü 2020 yılı sonuna göre yüzde 37,05 oranında artarak 4.901 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Toplam kredi tutarı içinde yabancı para (YP) kredi hacmi oranı önceki yıla göre 8 puan artarak yüzde 42 olmuştur. Kredilerin sektörlere göre dağılımına bakıldığında, ilk üç sıranın geçen yıla göre değişmediği görülmektedir. Buna göre, toplam krediler içerisinde inşaat sektörünün payı yüzde 8,29, elektrik, gaz ve su kaynakları üretim ve dağıtım sanayi yüzde 7,69, toptan ticaret ve komisyonculuk sektörünün payı ise yüzde 7,26’dır. 2020 yılında yüzde 4,08 olan kredilerin takibe dönüşüm oranı, 2021 yılı Aralık ayı itibarıyla yüzde 3,16’ya gerilemiştir.

Aynı dönemde toplam mevduat, bir önceki yıla göre yüzde 53,4 artarak 5.303 milyar TL olarak kaydedilmiştir. Toplam mevduatın 1.880 milyar TL’si Türk Parası (TP) mevduat/katılım fonlarından, 3.006 milyar TL’si döviz tevdiat hesabı/katılım fonlarından ve 417 milyar TL’si kıymetli maden hesaplarından oluşmuştur. Döviz kurlarında yıl boyunca süren sert artış nedeniyle, döviz tevdiat hesabı/katılım fonlarının toplam mevduat içindeki payı, 2020 Aralık ayına göre 10 puan birden artarak yüzde 57’ye ulaşmıştır.

Türk bankacılık sektörünün aktif büyüklüğü, Aralık 2021 döneminde bir önceki yıl sonuna göre yüzde 50,9 artarak 9.213 milyar TL olmuştur. Bankacılık sektörünün güçlendiğinin en önemli işareti ise sektörün aktif büyüklüğünün GSYH’ye oranının 2021 Aralık ayı itibarıyla yüzde 1,3’e yaklaşması olmuştur. 2020 yıl sonu itibarıyla bu oran yüzde 1,21 seviyesindeydi.

Aralık 2021 dönemi itibarıyla Türk bankacılık sektörünün net dönem kârı, önceki yıla göre yüzde 53,3 artışla 92 milyar TL’dir. Söz konusu dönemde net kâr, 2020 yılının aynı dönemine göre kamu, yerli özel ve yabancı banka gruplarının tamamında artmıştır. Kamu bankalarının kârı yüzde 0,23 artışla 21,53 milyar TL, yerli özel bankaların kârı yüzde 88,2 artışla 40,26 milyar TL, yabancı bankaların kârı ise yüzde 93,79 artışla 30,29 milyar TL olmuştur. 2020 yılında yüzde 11,36 olan öz kaynak kârlılığı 2021’de yüzde 15,34’e ulaşırken, aktif kârlılık ise aynı dönemde yüzde 1,38’den yüzde 1,67’ye çıkmıştır. Sektörün sermaye yeterlilik oranı geçen yıla göre hemen hemen aynı seviyede kalarak yüzde 18,34 olarak kaydedilmiştir.

Türkiye faktoring sektörünün cirosu 2021 yılında 199,6 milyar TL seviyesinde yer alırken, Aralık 2021 itibarıyla sektörün net kârı 1,8 milyar TL, toplam aktifleri önceki yıla göre yüzde 35,2 artarak 65 milyar TL, faktoring alacakları önceki yıla göre yüzde 33,6 artarak 59,5 milyar TL olmuştur. Buna göre sektörün alacak hacminin son dört yılda sürekli büyüdüğü, 2021 yılı sonu ile 2018 sonu karşılaştırıldığında yüzde 89,5’e varan bir artış olduğu görülmektedir.

2021 yılında faktoring şirketlerine bankalardan sağlanan krediler önceki yıla göre yüzde 37, ihraç edilen menkul kıymetler yüzde 32, öz kaynaklar yüzde 21 artmıştır. Aralık 2021 itibarıyla faktoring alacakları 59,5 milyar TL, aktif toplamı 65 milyar TL, sektörün net kârı ise 1,8 milyar TL olmuştur.

2021 yılı sonu itibarıyla Finansal Kurumlar Birliği’ne (FKB) bağlı 54 şirketin toplam 350 şube ile faaliyet gösterdiği faktoring sektörü, 4.026 kişiye istihdam sağlamaktadır.

2021 yılında pandemi öncesi seyre geri dönen küresel ekonomik büyümeyi 2022 yılında en fazla etkileyeceği değerlendirilen faktörler; jeopolitik gelişmeler, pandeminin seyri ve son olarak gelişmiş ülkelerin izleyeceği para politikaları olarak sıralanmaktadır. Küresel ölçekte yükselen enflasyon karşısında gelişmiş ekonomilerde merkez bankalarının para politikalarında sıkılaşma eğilimi olacağı tahmin edilmektedir. Bunun yanında, en son Omicron varyantının önceki varyantlara göre daha bulaşıcı ancak insan sağlığı ve sağlık sistemi üzerinde yarattığı yük bakımından daha hafif olması birçok ülkede salgın önlemlerinin gevşetilmesine yol açtıysa da olası yeni varyantların ekonomi üzerindeki etkileri belirsizliğini sürdürmektedir. Türk ekonomisinde artan enflasyon ve kur oynaklığı karşısında sermaye yeterliliğinin korunması ve aktif/pasif kompozisyonun vade, döviz cinsi ve kârlılık boyutlarıyla yönetilmesine ilişkin risklerin öne çıkacağı değerlendirilmektedir.

Sektörler genelinde olduğu gibi bankacılık sektöründe de devam eden dijitalleşmeyle birlikte bilgi teknolojileri, siber güvenlik ve veri koruma risklerinin küresel ölçekte arttığı, dolayısıyla sektörde farklılaşmanın da bu kalemlere yapılan yatırımlarla şekillendiği görülmektedir.

Küresel bankacılık sektörünün görünümü ise bankaların yarısının öz sermaye maliyetlerini karşılayamaması gerçeğiyle gölgelenmektedir. Önümüzdeki yıllarda bankaların makul ancak olağanüstü olmayan bir performans gösterme şansı vardır. Üç makro faktör -faiz oranları, ekonomik toparlanma için devlet desteği ve bankaların fazla likiditeyi yönetme şekli- sektörün geleceğinde belirleyici olacaktır. Ancak makro senaryodan bağımsız olarak, bankaların iş modelleri, kredi yaratmaya odaklanan kurumlara göre daha az çekici ve gelirlerin parasallaştırılmasıyla daha az ilgili olan bilançolarla, aşırı likit ve sermaye yoğun olmaya devam etmektedir. Son olarak pandemi süreci dijital dönüşümü hızlandırmış ve fintech’lere ve diğer dijital oyunculara finansal hizmetlerdeki önemli ilerlemelerini pekiştirme fırsatı vermiştir.3